Recap Sách SỰ THÀNH KIẾN VÔ THỨC _ Michael Lewis

THÀNH KIẾN LÀ GÌ?

Thành kiến là thái độ tiêu cực được hình thành trên cơ sở của yếu tố cảm xúc. Là niềm tin hoặc cách nhìn thường là không thiện cảm, dẫn đến cho chủ thể một cách nghĩ hoặc một cách ửng xử tương ứng với người khác. Fischer cho rằng: Thành kiến là những thái độ bao hàm sự đánh giá một chiều và sự đánh giá đó là tiêu cực đối với cá nhân khác hoặc nhóm khác tùy theo sự quy thuộc xã hội riêng của họ. Nói cách khác, thành kiến là một loại phân biệt đối xử bao gồm hai thành tố chính là nhận thức và ứng xử.\

BIỂU HIỆN CỦA THÀNH KIẾN

Bạn chỉ quan tâm đến các nguồn thông tin mà bạn đồng tình/ủng hộ.
Bạn đổ lỗi cho hoàn cảnh ‘nằm ngoài kiểm soát’ khi sự việc xảy ra trái với ý của bạn.
Bạn nghĩ rằng thành công của người khác là do may mắn đem lại, nhưng thành quả của bạn là do cá nhân bạn nỗ lực phấn đấu đạt được.
Bạn nghĩ rằng ai cũng nghĩ giống bạn.
Bạn học rất nhanh và nghĩ rằng mình rất thông minh khi lĩnh hội/thuần thục nhanh như vậy.

CÁCH TRÁNH THÀNH KIẾN TẠI NƠI LÀM VIỆC

NHẬN RA THÀNH KIẾN RIÊNG CỦA BẠN

Bạn cần phải trung thực với chính mình. Kiểm tra thần kinh và làm các bài tập khám phá những thành kiến vô thức và giảm bớt ảnh hưởng của chúng. Một bài tập thể dục hữu ích là tham gia tình huống giả định trong đó có các đối tượng khác nhau và thông qua trao đổi và hoạt động, bạn nhận ra hành vi thiên vị của mình. Nghiên cứu đã chỉ ra rằng chỉ cần hình dung một tình huống cụ thể có thể tạo ra các hiệu ứng hành vi và tâm lý tương tự như thực sự trải nghiệm nó. Ngoài ra, đặc biệt chú ý đến sự lựa chọn của bạn khi bạn đang cảm thấy: Mệt mỏi, Vội vã, Hay căng thẳng, những tình huống này có xu hướng kích hoạt những thành kiến của bạn.

Xem thêm về các nhóm của chúng tôi tại đây

TẬP TRUNG VÀO NHÂN VIÊN

Nhiều tổ chức đang quá tập trung vào các quá trình hoạt động mà quên mất nhân lực của họ. Tất nhiên bạn cần có thời gian để viết báo cáo, viết mô tả công việc, và đánh giá hiệu quả, thiết lập những kỳ vọng, giao kế hoạch, và cho và nhận thông tin phản hồi. Có nhiều hành vi bất công nhận quá khó để nhận ra và bị chìm trong chính sách của tổ chức, và một số người có thể cảm thấy bị đe dọa khi bày tỏ một cách chính thức.

TUYÊN BỐ KHÔNG THÀNH KIẾN

Công bố ý định của bạn về một lực lượng lao động đa dạng. Nói lời thành lời, hoặc ghi chúng lại, gửi một thông điệp rõ ràng cho tất cả mọi người, cũng như tiềm thức của riêng bạn.

Hãy nhớ rằng, việc tiếp xúc với những khuôn mẫu tiêu cực có thể củng cố ảnh hưởng của chúng trong hành vi của bạn, thậm chí nếu bạn không ý thức việc này. Vì vậy, nên xem xét việc cung cấp hình ảnh tích cực tại nơi làm việc, ví dụ, sử dụng áp phích, bản tin, báo cáo, video và podcast.

Xây dựng không gian với những từ ngữ tích cực và hình ảnh về để giúp loại bỏ những thành kiến tiêu cực. Ví dụ, nếu bạn đang phỏng vấn một người vừa chuyển về từ Ấn Độ và bạn đang lo lắng về kỹ năng ngôn ngữ của mình, nhìn vào hình ảnh tích cực của nhân viên từ Ấn Độ và đọc những câu chuyện thành công của họ, nhờ đó bạn sẽ không vô thức giả định cá nhân đó không có khả năng làm việc cùng bạn. Ngoài ra, sử dụng ngôn ngữ tích cực, rõ ràng tránh gây nhầm lẫn và tạo khe hở cho thành kiến “nổi lên”.

LOẠI BỎ ĐỊNH KIẾN VÔ THỨC TRONG TUYỂN DỤNG

Loại bỏ định kiến vô thức là việc làm không hề dễ dàng, đặc biệt khi hầu hết chúng ta không nhận ra rằng mình đang bị điều khiển bởi chúng. Nhà tuyển dụng muốn chọn lựa nhân tài chính xác cần chủ động thay đổi nhận thức về các định kiến thường gặp. Đặt lợi ích tuyển dụng người tài cho công ty lên trên cảm xúc và thành kiến của bản thân để tránh đưa ra các quyết định tuyển dụng thiếu sót.

Bên cạnh đó, cần xem xét lại quá trình tuyển dụng của công ty còn thiếu sót và mắc phải định kiến vô thức ở những bước nào. Hầu hết các nhà tuyển dụng thường gặp phải lỗi này khi viết mô tả công việc, chẳng hạn sử dụng những từ “cạnh tranh, quyết đoán” khi cần tuyển những công việc thu hút nam giới. Ngược lại, sử dụng những từ như “hợp tác” để miêu tả những công việc thu hút ứng viên nữ.

Xu hướng xã hội ngày càng thay đổi, các công ty ngày càng ưu tiên phát triển mô hình đa dạng văn hóa nơi công sở. Không khó nhận ra rằng top những tập đoàn uy tín hàng đầu thế giới sở hữu văn hóa và môi trường làm việc vô cùng phong phú và năng động. Có thể kể đến những cái tên “lẫy lừng” như Coca-Cola, Adobe, MasterCard hay Marriott International.

Con người bẩm sinh là tạo vật thiên về cảm xúc xã hội, do đó thật không dễ dàng để ta xóa bỏ định kiến vô thức. Tuy nhiên, ở thời đại công nghệ 4.0, ngành nhân sự đã trở nên dễ dàng hơn khi có sự ra đời của trí tuệ nhân tạo.

Áp dụng công nghệ trí thông minh nhân tạo vào lĩnh vực tuyển dụng đem lại vô vàn các lợi ích cho ngành công nghiệp nhân sự, đặc biệt góp phần loại trừ đáng kể định kiến vô thức trong quá trình tuyển dụng. AI giúp quá trình sàng lọc hồ sơ ứng viên trở nên nhanh và dễ dàng hơn. Bên cạnh đó, nhà tuyển dụng cũng có thể kiểm soát và phát hiện được lỗi về định kiến vô thức, sửa chữa và hoàn thiện để cho ra những quy trình tuyển dụng đúng người và công bằng hơn.

BOOK REVIEW: “LOGIC CỦA TÂM TRÍ”: THIÊN KIẾN XÁC NHẬN ẢNH HƯỞNG ĐẾN PHÁN ĐOÁN CỦA CON NGƯỜI NHƯ THẾ NÀO?

Tâm lý con người luôn là một vùng đất rộng lớn mà các nhà khoa học và kinh tế học muốn khám phá trong nhiều năm qua. Khi đối diện với sự không chắc chắn – về các khoản đầu tư, con người hay bất cứ điều gì khác – tâm trí đưa ra kết luận bằng cách nào? Nó xử lý các bằng chứng như thế nào – từ một trận đấu bóng chày, báo cáo lợi nhuận, thử nghiệm, buổi khám bệnh hay cuộc mai mối? Tại sao tâm trí con người được cho là chuyên gia – lại khiến họ có những đánh giá sai lầm có thể lợi dụng bởi những kẻ dám ngó lơ chuyên gia và phân tích dữ liệu? Cuốn sách Logic của Tâm trí của tác giả Michael Lewis sẽ cho bạn câu trả lời thích đáng.

Cuốn sách là câu chuyện về tình bạn của hai nhà tâm lý học nổi tiếng Amos Tversky và Daniel Kahneman cùng hành trình khám phá, lý giải tâm lý con người của đôi bạn này.

Trước đây, các nhà khoa học, nhà kinh tế học và nhà tiếp thị đều coi con người là những người có lý trí, có trí óc, có khả năng sử dụng dữ liệu cứng để đưa ra quyết định mà không bị ảnh hưởng bởi cảm xúc, bản năng hoặc niềm tin sai lầm. Song đôi bạn Kahneman và Tversky đã dành cả sự nghiệp của họ để chứng minh rằng điều chúng ta vẫn tin thực chất lại hoàn toàn trái ngược.

Xem thêm về các nhóm của chúng tôi tại đây

THIÊN KIẾN XÁC NHẬN

Khi đối diện với sự không chắc chắn, tâm trí đưa ra kết luận bằng cách nào? Bằng số liệu khoa học hay chỉ dựa trên cảm xúc thuần túy? Cuốn sách mở ra một góc nhìn hoàn toàn mới mẻ về tâm lý con người.

Nếu như trước đây, chúng ta vẫn dựa vào xác suất, thống kê, dữ liệu để dự báo, đưa ra quyết định cho các vấn đề khác nhau trong cuộc sống, thì hai nhà tâm lý học trong cuốn sách lại chỉ ra rằng: dù có sử dụng dữ liệu nhiều đến đâu, con người vẫn luôn bị chi phối bởi cảm xúc, đặc biệt là trong những điều kiện không chắc chắn.

Bạn sẽ chẳng chạm ngưỡng giới hạn mà không bị tổn thương. Tâm trí con người không giỏi nhìn nhận những thứ nó không muốn thấy và hơi quá háo hức muốn thấy những gì mình trông đợi. Có lẽ trò lừa gian trá nhất của tâm trí là dẫn dắt chủ nhân đi tới cảm giác chắc chắn về những điều vốn không hề chắc chắn. Theo một cách lạ lùng nào đó, mọi người, ít nhất là đang đánh giá người khác, đều nhìn thấy những điều mà mình mong đợi và chậm chạp nhìn ra những gì chưa từng thấy. Và nếu định để mọi người quan sát và đánh giá, bạn cũng phải dạy họ đừng quá coi trọng những gì trông thấy.

Ta đều bị ảnh hưởng bởi thứ gọi là “Thiên kiến xác nhận’’, nó là thứ âm ỉ sâu kín nhất bởi bạn còn chẳng biết nó đang diễn ra. Cũng có những thứ người ta gọi là ‘’Thiên kiến hiện tại’’ – khuynh hướng đánh thấp giá trị của tương lai so với hiện tại vào thời điểm đưa ra quyết định. Có cả ‘’Thiên kiến nhận thức muộn’’ – con người có khuynh hướng nhìn vào kết quả nào đó và cho rằng nó có thể dự đoán ngay từ đầu. Giống như một con cá không biết nó đang thở dưới nước trừ khi có ai nói với nó.

QUY LUẬT CỦA TÂM TRÍ

Cũng giống như họ chưa bao giờ cố gắng giải thích cách thức tâm trí hình thành các mô hình để củng cố cho kinh nghiệm cảm tính về tính tiêu biểu, họ gần như đã gạt đi câu hỏi tại sao trí nhớ con người hoạt động theo cách thức mà ở đó kinh nghiệm cảm tính về sự sẵn có lạ có sức mạnh khiến chúng ta bị lệch lạc.

Họ tập trung hoàn toàn vào các mánh lới khác nhau của tâm trí. Họ cho rằng tình huống con người được yêu cầu phán đoán càng phức tạp và càng sát thực tế thì vai trò của tính sẵn có càng mạnh. Những gì con người làm trong nhiều vấn để đời thực phức tạp – chẳng hạn như khi phán đoán Ai Cập có xâm lược Israel không, hay chồng có bỏ mình để đi theo người phụ nữ khác không – là nhằm xây dựng nên các kịch bản.

Những câu chuyện do chúng ta tự nghĩ ra, ăn sâu trong trí nhớ, sẽ thay thế các phán đoán xác suất. “Việc tạo nên một kịch bản hấp dẫn có thể sẽ hạn chế tư duy tương lại”, Danny và Amos viết. “Có nhiều bằng chứng cho thấy, khi đã nhận thức hay hiểu một tình huống không chắc chắn theo cách nào đó, con người sẽ khó nhìn nhận nó theo cách khác”.

QUY LUẬT CỦA DỰ BÁO

Nó dẫn dắt chúng ta tin rằng có một thế giới ít bất định hơn thực tế và chúng ta không thông minh bằng thực tế. Vì nếu chúng ta có thể giải thích điều không thể dự báo ở ngày hôm nay vào ngày mai mà không cần thông tin bổ sung nào trừ hiểu biết kết quả thực sự xảy ra, thì kết quả này chắc hẳn đã được xác định trước và chúng ta lẽ ra đã có thể dự báo nó. Việc chúng ta không thể làm được coi là dấu hiệu cho thấy trí tuệ có giới hạn của mình, chứ không phải bất định tồn tại trên thế giới. Rất thường xuyên, chúng ta dẫn vặt bù thân vì không thể đoán trước điều sau này dường như là tất yếu. Nhưng tất cả chúng ta đều biết, mọi dấu hiệu đã an bài ngay từ đầu. Vấn là: Chúng ta có nhận ra không?

Cách nhìn nhận sai về những gì đã xảy ra trong quá khứ khiến khó nhìn nhận những gì có thể xảy ra trong tương lai. Các sử gia, trong con mắt khán giả của mình, dĩ nhiên tự hào về “khả năng” xây dựng giải thích cho các sự kiện từ những mảnh ghép của hiện thực quá khi, khiến chúng có vẻ dự đoán được khi hồi tưởng lại. Khi nhà sử học đã giải thích cách thức và lý do một sự kiện nào đó xảy ra, câu hỏi duy nhất còn lại là tại sao con người trong câu chuyện đó lại không nhìn thấy đều mà sử gia giờ đây có thể nhận ra.

HIỆU ỨNG CÔ LẬP

Dù cảm xúc đó là gì đi nữa, nó cũng trở nên mạnh mẽ hơn khi xác xác suất trở nên nhỏ hơn. Nếu bạn nói với họ xác suất một phần một tỷ là họ sẽ thắng hoặc thua một đống tiền, họ sẽ hành xử như thể xác suất không phải như vậy mà là một phần mười nghìn.

Họ e sợ khả năng tổn thất một phần một tỷ và dồn nhiều hy vọng cho khả năng thắng một phần một tỷ hơn mức cần thiết. Phản ứng cảm xúc của con người đối với xác suất đã khiến họ đảo ngược lại ý thích thông thường của mình đối với rủi ro, trở thành kẻ mạo hiểm khi theo đuổi một lợi ích khó thành hiện thực và tránh rủi ro khi đối mặt với xác suất tổn thất nhỏ. (Đó là lý do họ mua cả xổ số lẫn bảo hiểm).

“Nếu bạn chỉ nghĩ về các khả năng thì bạn nghĩ về chúng quá nhiều rồi”, Danny nói. Khi con gái bạn về muộn và bạn lo lắng, nó choán hết tâm trí bạn ngay cả khi bạn biết chẳng có gì phải sợ. Bạn sẽ chỉ nhiều tiền hơn cần thiết để rũ bỏ nỗi lo đó”.

Tham gia cộng đồng học tập suốt đời cùng chúng tôi tại Happy Leader Community

QUY LUẬT HOÀN TÁC

Khi hoàn tác một sự kiện nào đó, tâm trí có khuynh hướng rũ bỏ bất cứ thứ gì đem lại cảm giác ngạc nhiên hay bất ngờ – khác với việc nói rằng nó đang tuân theo các quy luật về xác suất.

Một cách khác nhiều khả năng hơn để cứu mạng người đàn ông là thay đổi cách chọn thời điểm của ông ta. Nếu ông hay cậu thanh niên chỉ cần nhanh hoặc chậm hơn vài giây vào bất cứ thời điểm nào trong hành trình bị kịch đó, họ sẽ không bao giờ đụng phải nhau.

Khi hoàn tác tai nạn, mọi người không nghĩ đến điều đó. Hủy bỏ phần bất thường của câu chuyện thường dễ hơn. “Cậu có thể khiến bản thân vui vẻ bằng cách hủy bỏ Hitler trong tưởng tượng”, Danny viết, sau đó để cập với Amos về một giai đoạn lịch sử gần đây khi tưởng tượng ra Hider đã thành công với tham vọng ban đầu của hắn, trở thành một họa sĩ ở Vienna. “Bây giờ hãy tưởng tượng ra chuyện khác phản sự thật”, Danny viết.

“Chỉ cần nhớ rằng ngày trước khi thụ thai, rất có thể Adolf Hitler là phái nữ. Xác suất cho hắn trở thành một họa sĩ thành công có lẽ không bao giờ quá cao [như xác suất 50-50 hắn sinh ra đã là con gái]. Tại sao khi đó chúng ta lại chấp nhận một trong các cách tiếp cận nhằm xóa bỏ Hitler này rồi coi cách còn lại là gây sốc và hầu như trái quy tắc”.

Khi đối diện với sự không chắc chắn – về các bù đầu tư, con người hay bất cứ điều gì khác – tâm trí đưa ra kết luận bằng cách nào? Nó xử lý các bằng chứng như thế nào – từ một trận đấu bóng chày, báo cáo lợi nhuận, thử nghiệm, buổi khám bệnh hay cuộc mai mối? Tại sao tâm trí con người – ngay cả của những người được cho là chuyên gia – lại khiến họ có những đánh giá sai lầm có thể bị lợi dụng bởi những kẻ dám ngó lơ đám chuyên gia và phân tích dựa vào dữ liệu?

Và làm thế nào hai nhà tâm lý học người Israel lại biết nhiều về những vấn đề này đến mức họ đã dự đoán sẽ có một cuốn sách về bóng chày Mỹ được viết ra vào mấy chục năm sau? Chuyện gì đã khiến hai người đàn ông ở Trung Đông phải ngồi xuống và xác định xem tâm trí đang làm gì khi nó cố gắng đánh giá một cầu thủ bóng chày, một khoản đầu tư hay một ứng viên tổng thống? Và tại sao một nhà tâm lý lại giành Giải Nobel Kinh tế?

Collection & Edit by Marketing Dept from Team Happy Leader Community – Shasu Group

Reference: